De samenleving wordt steeds diverser. In Vlaanderen leven we samen met veel verschillende culturen. Dat brengt in sommige gevallen uitdagingen met zich mee. Zo zijn er nog altijd veel taal- en cultuurbarrières. Die moeten verdwijnen. “We moeten elkaar leren begrijpen, daar worden we allemaal beter van.”

Dat zegt Lieve Lenearts. Zij is trekker team diversiteit, docent, advies en procesbegeleiding bij Hivset. In die rol creëert zij bewustwording in de zorgsector, het onderwijs en de hulpverlening rondom het thema diversiteit. “Ik wil mensen de blinde vlekken laten ontdekken. Ik heb jaren in het onderwijs gewerkt en heb daar zelf ervaren dat we die allemaal hebben.”

Blinde vlekken

Met blinde vlekken doelt Lieve op vanzelfsprekendheden waarbij we niet nadenken over de verschillen. “Wanneer je de taal en de cultuur kent van het land waarin je woont, dan sta je nooit stil bij cultuurverschillen. Je kunt de dokter verstaan en begrijpen en hetzelfde geldt voor de leerkracht in het onderwijs. Dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend. We begrijpen pas hoe naar dat is op het moment dat we het zelf ervaren.” 

Door rollenspellen laat Lieve mensen ervaren hoe dat is. “Ik laat mensen in een andere taal iets uitleggen aan elkaar. Puur om bewustzijn te creëren. Dat werkt. Al snel komen ze erachter dat emoties en nuances overbrengen in een vreemde taal heel moeilijk is. Dan komen gevoelens van machteloosheid boven en denken ze: ‘Oei, wat ik van anderstaligen vraag is toch niet zo evident.'” 

Hulpmiddelen

Een tolk kan die emoties en nuances wél overbrengen op meertaligen. In België is het niet voor iedereen vanzelfsprekend om direct een tolk in te schakelen. Dat is jammer, vindt Lieve. “In OKAN klassen (onthaalonderwijs voor anderstaligen) waar ik twaalf jaar les heb gegeven, was een tolk inschakelen nooit een punt van discussie. Daar is het logisch. Voor sommige organisaties is dat niet zo.” 

Tolken helpen volgens Lieve juist bij de inburgering en dus ook bij het sneller leren van de taal. “Daar ben ik van overtuigd. Dat probeer ik ook kenbaar te maken. Met behulp van een tolk voelt iemand zich begrepen en kan diegene zelf ook daadwerkelijk begrijpen. Ook is er meer bereidheid wanneer iemand respect voelt voor zijn of haar identiteit en taal is daar een stukje van. De inzet van een tolk is een verschil van dag en nacht. Wanneer iemand zich in de eigen taal kan uiten, voelt diegene zich prettiger en sneller serieus genomen. Veel hulpverleners hebben simpelweg niet door hoe belangrijk dit voor mensen is. Dat is zo’n blinde vlek die ik bedoelde.” 

Recht op eigen taal

Door het inschakelen van een tolk zet je hulpverleners juist in hun kracht. “Wanneer je met handen en voeten gaat spreken, gaat dat ten koste van de professionaliteit. Als leraar of arts ben je niet meer 100% bezig met je beroep, maar met proberen te communiceren. Dat kan veel makkelijker en beter. Daarnaast vind ik dat iedereen het recht heeft zich in zijn eigen taal verstaanbaar te maken.” 

Met dat laatste stipt Lieve wederom een blinde vlek aan. “Wanneer iemand al jaren in België woont, dan vinden mensen snel dat diegene Nederlands moet spreken. Maar er kunnen zoveel redenen zijn waarom dat niet zo is. Misschien heeft iemand dementie of nooit de kans gekregen of de middelen om het te leren en ga zo maar door. In bijvoorbeeld een ziekenhuis moet dat niets uitmaken. Ziek word je in je eigen taal en in je eigen cultuur. Dat besef is er gelukkig steeds meer. “Er wordt steeds vaker en sneller gebruik gemaakt van tolken. We gaan dus de goede kant op, maar het kan nog altijd beter.” 

Het toverwoord in interculturele communicatie is bewustwording. “Wanneer je beseft hoe iemand zich voelt of kan voelen wanneer er sprake is van een taal of cultuurbarrière, dan begrijp je het belang van tolken. Mocht ik ooit in een ziekenhuis terechtkomen in een land waar ik de taal en cultuur niet ken, dan hoop ik dat er een tolk aan mijn bed staat. Ik zou willen dat het overal een vanzelfsprekendheid is. Helaas kan ik niet garant staan voor de hele wereld. Daarom vind ik dat we bij onszelf moeten beginnen. Zie elkaar niet als de vijand, maar maak verbinding. Probeer elkaar te begrijpen en respecteer ieders taal en cultuur. Daar worden we uiteindelijk allemaal beter van.”